Minder gebruikelijke woorden
| Woord | Betekenis |
| abdiceren | afstand doen van de troon |
| aberratie | afwijking, dwaling |
| abject | verwerpelijk |
| absint | gevaarlijk sterke drank (zelfgestookt) |
| abstinent | een persoon die zich onthoudt, meestal van alcohol |
| acclamatie | toejuiching |
| acoliet | misdienaar, volgeling |
| ad libitum | naar keuze |
| adept | ingewijde |
| adjectief | bijvoeglijk naamwoord |
| adstructie | bevestigen door aanvoeren van bewijzen (lett: opstapeling) |
| adstrueren | nader staven |
| affreus | afschuwelijk |
| affront | openlijke belediging |
| afrodisiaca | potentie verhogende middelen |
| agitator | volksmenner, onruststoker. Theo van Gogh, een geboren ~. |
| agoog | opvoeder, leider |
| ajour | stof met kleine gaatjes (van bijv. sluier) |
| allopathie | Gebruikelijke geneeskunde, itt homeopathie: genezen door ziekte te veroorzaken. |
| alluderen | zinspelen op |
| alluviaal | onstaaan door aanslibbing (Pantanal in Brazilië) |
| alumnus | afgestudeerde |
| amfoor | Griekse/Romeinse kegelvormige kruik met oren |
| amorf | zonder vorm. Een -e zitzak |
| anamnese | voorgeschiedenis van de ziekte |
| anathema | volledige veroordeling |
| anciënniteit | volgorde in ouderdom of dienstjaren |
| anemie | bloedarmoede |
| animositeit | gespannen verhouding |
| antagonist | tegenstander, rivaal, vijand |
| antimakassar | sierkleedje op stoel |
| antipode | tegenvoeter, iemand met tegengesteld karakter |
| antoniem | woorden waarvan de betekenis tegengesteld is. Goed en slecht. |
| antropomorfisme | voorstelling van andere wezens als mensen (Disney films). |
| antroposofisch | de mens, natuur en kosmos verbindend |
| apaiseren | doen bedaren |
| apocriefen | bijbelhoofdstukken die niet door de kerk erkend worden (verzonnen). |
| apodictisch | zeer stellig, geen tegenspraak duldend |
| apologie | verweerschrift / verdediging en verantwoording v.d. schrijver. Apologeten: voorvechters |
| arcadisch | landelijk, idyllisch |
| argot | straattaal (van zwervers e.d.), jargon |
| armageddon | wereldbrand, einde der tijden |
| artisanaal | ambachtelijk |
| associatief | reeks gedachten / gebeurtenissen door overeenkomst verbonden |
| astasie | onvermogen om te staan |
| astrant | brutaal, zelfverzekerd |
| atavisme | terugkerende eigenschap van voorvaderen |
| atonaal | zonder toon/harmonie |
| atrofiëren | wegkwijnen (van lichaamsdelen) |
| attest | schriftelijke verklaring |
| au fond | in de grond van de zaak |
| autarkie | onafhankelijkheid, (economische) zelfstandigheid |
| avant-garde | voorhoede. In de kunst: vooruitstrevende richting |
| avant la lettre | voordat een begrip of term bekend was. Mijn oma was een geëmancipeerde vrouw ~. |
| baaierd | ordeloze massa, chaos |
| badineren | genoeglijk keuvelen, schertsen |
| bestialiteit | ontucht met dieren |
| bêtise | domheid, blunder |
| bibelot | klein kunstvoorwerp |
| bigamist | getrouwd met twee of meer mannen of vrouwen |
| bigot | schijnheilig vroom |
| bohemien | kunstenaar met ongeregeld leven |
| bon mot | gevatte uitdrukking (lett. goed woord) |
| bon-vivant | iemand die het er goed van neemt, pretmaker |
| borneren | begrenzen. Ge-: kortzichtig, bekrompen van opvattingen |
| bourgeois | de rijke zelfzuchtigen |
| boutade | uiting van misnoegen op een geestige, spitsvondige manier |
| brachycefaal | kortschedelig |
| brille | uitzonderlijke begaafdheid |
| brio | met geestdrift, zeer levendig |
| brisant | zeer explosief |
| brouilleren | onenigheid zaaien. Gebrouilleerd zijn: ruzie hebben |
| burlesk | Hoogdravend in platte taal: koningin Betarix vind iets "kut". |
| canard | vals krantenbericht |
| canoniek | bijbelboeken door de kerk erkend. -e boeken. |
| canvasser | stemmenwerver |
| capricieus | bokkesprongen, rare streken makend, volks. ~ze krant (capriolen) |
| carpediem | pluk de dag |
| catatonie | verstarrende neurotische toestand |
| catharsis | zuivering |
| causeur | gezellige prater |
| cerebraal | enkel door het verstand tot stand gekomen |
| cesuur | afhakken, trendbreuk. Vogelaar maakt ~ met Verdonk. |
| charade | soort raadsel (v. Rossum) |
| chicaneren | gezochte bezwaren maken (zeuren / zaniken) |
| chignon | gevlochten haarknot |
| cholerisch | opvliegend, driftig |
| chroniqueur | kroniekschrijver |
| ciseleren | fijne figuren aanbrengen (in metaal) |
| clement | welwillend |
| cohabiteren | geslachtsdaad verrichten |
| cohort | groep mensen (van de zelfde generatie) |
| collusie | samenspelen |
| coloreren | mooier voorstellen dan het is |
| colporteren | venten van kranten en tijdschriften |
| comme it fout | zoals het behoort (J. Zwagerman, Zomergasten) |
| compulsief | dwangmatig |
| concipiëren | ontvangen, zwanger worden |
| condominium | gemeenschappelijk bezit |
| confligeren | met elkaar in conflict komen |
| connaisseur | (kunst)kenner |
| conspireren | samenzweren |
| constipatie | ophoping |
| contemplatief | beschouwend |
| contemporain | tot dezelfde tijd behorend |
| contrair | tegengesteld |
| coprolalie | dwangmatig vloeken, obscene taal gebruiken (Gilles de la Tourette) |
| corintisch | c~e zuilen: zuilen mat kapiteel met krullende bladeren |
| coterie | intieme kring, kliek |
| cri du coeur | hartekreet |
| cum suis | met de zijne |
| cyclopisch | bouwwerk van grote stenen zonder cement gestapeld (Inca's) |
| decent | fatsoenlijk, gepast |
| deconfiture | ondergang, faillissement |
| deficit | nadelig saldo, tekort |
| delibireren | beraadslagen |
| delirium | krankzinnigheid |
| demagogisch | volksmennend |
| demograaf | beschrijver van volkssamenstelling |
| denominatie | levensbeschouwelijke achtergrond |
| deprivatie | gemis aan (moederlijke) liefde |
| derwisj | bedelmonnik |
| despotisme | heerschappij gebaseerd op willekeur |
| deviant | afwijkend |
| devoot | vroom |
| diabolisch | duivels |
| diadeem | vorstelijk haartooisel, kroon |
| diaspora | verstrooiing |
| dichotomie | tweedelige classificatie |
| digestief | spijsvertering bevorderend (bijv. likeur bij de koffie) |
| dilettant | niet-vakman. Dilletantisme = liefhebberij |
| dissociatief | uiteenvallen. ~ stoornis. |
| discours | gesprek, onderhoud |
| dissertatie | proefschrift |
| dixit | aldus, hij/zij heeft gezegd |
| dociel | volgzaam, gedwee |
| dorisch | Griekse bouwstijl. Dorische zuil: met groeven en vierkant bovendeel |
| douceur | geschenk in geld; fooi. Een -tje is een zoethoudertje. |
| dragonder | manwijf |
| dystopisch | verwijzend naar het vergaan van de wereld. Anti-utopie. |
| efemeer | dagelijks, kortstondig |
| egalitair | gelijkheid nastrevend |
| elaboratie | uitwerking |
| encores | bis - bis geroep |
| emblematisch | dienend als typisch zinnebeeld |
| embonpoint | buikje |
| emolument | extra onregelmatige bijverdienste |
| empatisch | inleven, meevoelend |
| empirie | ervaringsleer |
| en vogue | in de mode |
| encanailleren | optrekken met lagere rang of stand |
| enigma | groot raadsel. Elvis was een ~. |
| entameren | aansnijden |
| entrefiletje | artikel om ruimte in de krant op te vullen |
| entropie | geeft de mate van wanorde |
| epateren | verbluft doen staan, overdonderen |
| epigoon | slaafse volger zonder eigen ideeën |
| epitheton | toevoeging aan zelfstandig naamwoord (bijv: de ijzeren kanselier) |
| eponiem | woord is naam van iemand: Volt, Röntgen, Ampère enz. |
| eschatologisch | uiterste, eind v.d. wereld, dood. Een -e vraag |
| etatisme | overdreven staatsbemoeiing |
| etherisch | hemels |
| evoceren | (zeg: evokeren) voor de geest halen |
| ex cathedra | geen tegenspraak duldend. Paus kondigt 'ex cathedra' af. |
| exalteren | in geestvervoering brengen. ge-: overspannen, ziekelijk opgewonden |
| excrementen | uitwerpselen |
| exegese | uitleg (van tekst) |
| existentieel | betrekking hebbend op het werkelijk bestaan |
| exuberant | overstelpend, weelderig |
| fabulant | gelooft wat hij fantaseert |
| falanx | kleine strijdgroep. De PVV is een -. |
| falsaris | oplichter |
| feeëriek | sprookjesachtig |
| feodaal | aan het vroegere leenstelsel herinnerend |
| fetisjisme | geloof in tovervoorwerpen (schrijver gebruikt alleen speciale pen). Kan ook seksueel opwindend zijn. |
| filippica | heftige strafrede |
| fin de siècle | Het fin de siècle (Frans voor 'eind van de eeuw'), is een stijlperiode eind 19de begin 20ste eeuw. |
| flegmaticus | onaandoenlijk nuchter persoon |
| fluïdum | |
| forte | kracht |
| fourneren | verschaffen (van geld) |
| frappe | de clou |
| frenetiek | waanzinnig, razend (letterlijk: ijlkoorts) |
| fungus | schimmel. Ongenoegen bouwt zich op, als een soort ~. |
| futiel | nietig |
| gaffe | blunder |
| gecoiffeerd | zeer ingenomen |
| geëngageerd | bij de tijdsproblemen betrokken |
| gentrificatie | opwaardering van oude buurten door komst van jongeren met geld en creatievelingen |
| geodetisch | ~e koepel: lichte bolvormige (aarde) constructie met een raster van gelijke elementen |
| gerontocraat | cynisch bedoeld: lid v.d. ouderdom: "Gerontocraten v.d. partij". |
| geserreerd | kort en krachtig, compact |
| gesjochten | er slecht aan toe zijn |
| gesticuleren | druk gebaren |
| godwin | de wet van Godwin: naarmate online discussies langer worden, nadert de waarschijnlijkheid van een vergelijking met de nazi's of Hitler één (nu Islam). |
| gremium | omringend gezelschap (club) |
| guirlandes | gevlochten en gedraaide versierselen, slingers |
| gusto | dolgraag. Werd met ~ weggehoond. |
| hagiografie | beschrijving van het leven van heiligen. |
| holisme | (v. holos = geheel) de natuur als één geheel zien (Afrikaanse stammen) |
| homerisch | door Homerus beschreven. - gelach: onbedaarlijk daverend gelach |
| horreur | gruwel, een afschuwelijk lelijk ding |
| hybris | verwaande trots |
| iconoclast | beeldenbestormer |
| idee-fixe | hardnekkige (waan)gedachte |
| idiot-savant | geestelijk gehandicapte met bijv. een uitzonderlijke talenknobbel |
| imminent | boven het hoofd hangend, dreigend. De ~e dood. |
| impertinent | onbeschaamd |
| incrimineren | van misdaad betichten |
| indolent | lusteloos, onverschillig |
| inertie | futloosheid (hoofdbetekenis: niet reageren van stoffen e.d.) |
| infamie | eerloosheid, lage daad |
| instigatie | aanzetting, ophitsing |
| interbellum | tijdperk tussen twee oorlogen, vooral gebruikt voor tijd tussen WO1 en WO2 |
| intransigent | onverzoenlijk. Geen tegemoetkoming willen doen. |
| invectief | scheldwoord |
| joyeus | aangenaam (om te zien), vrolijk, plezierig |
| juveniel | jeugdig |
| kalifaat | Moslimrijk met wetten volgens de Sharia |
| kariatide | steunpilaar in de vorm van een vrouw (Winkel van Sinkel in Utrecht) |
| katharsis | zuivering |
| klerikaal | wat de geestelijkheid betreft |
| konterfeitsel | nagmemaakt portret |
| kwezel | overdreven vrome vrouw |
| kwintessens | de kern van de zaak |
| laissez-faire | vrijheid van productie en (handels)verkeer; letterlijk "op zijn beloop laten" |
| landadel | grootgrondbezitters |
| lapidair | kort maar krachtig (taal) |
| lascief | uitgelaten; wulps |
| lateraal | zijdelings |
| laureaat | gelauwerde, winnaar |
| laissez-faire | De economie op zijn beloop laten. |
| leptosoom | lang dun lichaam |
| letale | dodelijke |
| libretto | operatekst |
| liaison | geheime liefdesrelatie |
| lobotomie | chirurgische ingreep in hersenen om een geestelijke storing te verlichten |
| machiavellistisch | aanleg om sluw en gewetenloos te zijn |
| malicieus | boosaardig |
| mansarde dak | gebroken dak |
| martriarchaal | ~e maatschappij: vrouwelijke linie overheerst |
| masculien | mannelijk stoer |
| mataglap | knettergek |
| matrimoniaal | het huwelijk betreffend |
| mea culpa | het is mijn schuld |
| mecenas | beschermer van kunst en wetenschap |
| mercantilisme | economische politiek om een land zo rijk mogelijk te maken |
| metier | vak, ambacht |
| meritocratie | bestuur waarbij geselecteerd wordt op verdienste, merites. |
| meritocratisch | beloning naar verdienste (merite = verdienste). Moberg is een meritocraat. |
| metastase | uitzaaiing |
| misogyn | ~e man: vrouwenhater |
| missive | dienstbrief |
| mitigreren | verzachten |
| modaliteiten | soorten van vervoer: weg, spoor, scheepvaart enz. |
| modus vivendi | wijze van (naast elkaar) leven |
| monografie | wetenschappelijke studie over een onderwerp |
| moratorium | stilstand, verleend uitstel (van betaling) |
| moroos | somber, triest |
| mulat | blanke afstammeling van een neger |
| narcist | iemand die overdreven met zichzelf bezig is |
| narratief | verhalend |
| necrologie | levensgeschiedenis van een recent overleden persoon |
| negotie | koophandel |
| neologisme | nieuw woord, of bestaand woord in een nieuwe betekenis |
| nepotisme | voortrekken van verwanten en vrienden door de machthebber |
| obstinaat | stijfkoppig, hardnekkig |
| odium | wat kwalijk genomen wordt |
| odyssee | lange zwerftocht. ~ van teenslippers over de wereld |
| oligarchie | regering waar een paar mensen de macht hebben |
| omerta | geheimhoudingsplicht |
| omissie | gemis |
| onomatopee | klanknabootsend woord (pingpong) |
| opulent | vermogend |
| ostensibel | uitgesproken zichtbaar |
| otium | welverdiende rust |
| paladijn | voorvechter |
| palavers | langdurige onderhandelingen. Geen ~ over wisselkoersen. |
| paleolithicum | oude steentijd |
| palmarès | lijst van prijswinnaars (dwdd) |
| panache | bravoure |
| pandemonium | hels lawaai |
| panopticam | wassenbeeldenverzameling |
| panoptisch | allesziend, geheel openlijk. pan=geheel op=zien |
| parti-pris | vooroordeel |
| paskwil | anoniem lasterschrift, dwaze vertoning, bespottelijk persoon |
| pastiche | namaak |
| pathologisch | ziekelijk |
| pathos | ondervinden, beleven |
| patriarchaal | waar de man de baas is. Een - gezin. |
| pavoiseren | met vlaggen en vlaggetjes versieren |
| pederast | man die seks heeft met jongens |
| penaten | beschermende huisgoden |
| perfide | trouweloos |
| persecuteren | vervolgen / achtervolgen |
| perverteren | ontaarden, ten kwade veranderen |
| piëteit | eerbied. Uit - voor de overledene. |
| plutocratie | land geregeerd door geld (Amerika) |
| pogrom | georganiseerde slachting van een groep |
| polyglot | iemand die veel talen kent |
| ponteneur | eergevoel |
| portee | strekking, inhoud |
| poseur | aansteller, aandachtstrekker |
| postulaat | vooronderstelling |
| potentaat | machthebber |
| preambule | uitvoerige inleiding |
| precedent | eeder besluit waarop men zich kan beroepen |
| predator | (natuurlijke) vijand |
| pregnant | zinvol |
| prelaat | geestelijke van hogere rang |
| preluderend | voorbereidend, voor-spel (lúde = spel) |
| premisse | uitgaan van een stelling |
| preoccupatie | bezorgdheid |
| prerogatief | voorrecht; bevoegdheid |
| priapisme | permanente erectie |
| prononceren | sterk uitspreken |
| protegé | beschermeling, favoriet |
| prozaisch | alledaags, gewoon |
| purgeren | laxeren |
| pyrrusoverwinning | schijnoverwinning |
| quod non | hetgeen niet waar is |
| railleren | spotten, iemand voor de gek houden |
| ravissant | verrukkelijk, bekoorlijk ~e schoonheid. |
| recalcitrant | dwarsliggend (figuurlijk) |
| relict | overblijfsel als getuigenis van toenmalige toestand |
| reminiscentie | herinnering |
| renegaat | afvallige |
| requiem | mis voor de doden |
| resigneren | berusten |
| retarderen | vertragen |
| revelatie | openbaring, onthulling |
| revolte | opstand, oproer |
| risee | persoon om wie iedereen lacht |
| ruraal | het platteland betreffend, landelijk |
| sacraal | toegewijd |
| salafist | ultra-orthodoxe moslim |
| salonfähig | geaccepteerd, bespreekbaar |
| sardonisch | schamper, spottend |
| sartoriale | maatwerk (kleding) |
| scabreus | ruw, scabreuze teksten |
| scatologisch | ~ verhaal : poep en pies verhaal |
| schisma | kerkscheuring; afscheiding in het algemeen |
| scribent | schrijver in ongunstige zin; prulschrijver |
| segregatie | afzondering - afscheiding |
| serendipiteit | het vinden van iets onverwachts en bruikbaars terwijl je op zoek bent naar iets totaal anders |
| sermoen | uitvoerige vermaning |
| sic | gebruikt in tekst net als (..), betekent zo!, het staat er echt |
| singulariteit | zonderlingheid, eigenaardigheid. Een technologische ~ die het internet tot leven wekt. |
| sjamanisme | verering van natuurkrachten |
| sneven | sneuvelen |
| solvabel | in staat om te betalen |
| sommelier | wijnkenner |
| sublimeren | primitieve uiting veranderen in het streven naar een hoger niveau |
| syncretisme | vermenging van godsdiensten |
| tactiel | behorend tot de tastzin, aanrakerig |
| tantaliserend | onvervulbare begeerten opwekkend |
| teaser | engels: moeilijke vraag, plaaggeest. Een opvallende raadselachtige reclame |
| tiara | driekroon (van Maxima) |
| traktaat | overeenkomst, vaak godsdienstelijk |
| tristesse | troosteloosheid |
| transgressief | grenzen overschrijdend |
| trits | drietal. Vaak verkeerd gebruikt (ipv rits): woonwijk in - tegen de helling geplakt. |
| troebleren | in wanorde brengen. Uiterst getroebleerde persoonlijkheid |
| trouvaille | vondst (op geestelijk gebied) |
| usance | gebruikelijk |
| usurperen | ten onrechte in bezit nemen (-de ellebogen) |
| vendetta | bloedwraak |
| versatiel | wispelturig. (Borst over de Hoop Scheffer) |
| violent | met geweld, heftig. Een - antisemiet. |
| virulent | ziekmakend |
| volatiel | snel verdampend |
| voluptueus | Zo mollig dat het wellustige gevoelens opwekt (beelden van Botero). |
| vulgus | het plebs, het gepeupel |
| werdegang | ontstaansgeschiedenis |
| pro bono | voor de publieke zaak |
| zeloot | overdreven ijverig iemand |